Ten dział obejmuje notatki o różnych kościołach, w których zdarzyło mi się być ceremoniarzem.

O stronach kościoła i świata

Są dwie szkoły, jak należy opisywać strony w kościele, a zwłaszcza „lewo” i „prawo”. Większość ludzi, która o tym nie myśli, mówi tak, jak widzi, czyli od strony nawy. Ci, co coś tam o liturgii wiedzą, używają tych terminów względem ołtarza. Ten ostatni sposób, mimo że teoretycznie poprawny, ma dwie poważne wady: po pierwsze, strony są zamienione względem tego, co się patrzy, a po drugie, potencjalnie jeszcze gorzej, nomenklatura się zmieniła po Soborze (tzn. ci pierwsi wcześniej mieli świętą rację). Dlatego tutaj używam kierunków świata, kategorii „wschód”/„zachód”, ponieważ te są w miarę niezależne od punktu widzenia i prawie się nie zmieniają w czasie. Skutek uboczny jest taki, że eliminuje z dyskursu tych, co z różnych przyczyn nie wiedzą, gdzie jest północ. „Lewo” i „prawo” nadaje się dobrze tylko do opisywania trasy procesji.